Papryka jest ogromnym źródłem witaminy C, zawiera jej czterokrotnie więcej niż cytryna. Bogata jest również w witaminę B, żelazo, fosfor, potas oraz magnez. Oprócz tego jest skarbnicą przeciwutleniaczy – pół świeżej średniej papryki odpowiada dziennemu zapotrzebowaniu na witaminę E. Spożywanie papryki jest zalecane zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, ponieważ zawiera ona substancje fitoaktywne, które działają przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, a także pozytywnie wpływają na układ immunologiczny. Kapsaicyna występująca w papryce oczyszcza drogi oddechowe, łagodząc tym samym objawy przeziębienia. Sproszkowana ostra papryka w medycynie ludowej była stosowana na bóle głowy. Częste spożywanie papryki obniża ciśnienie krwi, chroniąc przed przedwczesnym zwapnieniem naczyń krwionośnych. Wyciągi z papryki mają ponadto zastosowanie w różnego rodzaju maściach na nerwobóle czy przy bólach gośćcowych.

Papryka w kuchni znalazła szerokie zastosowanie. Można spożywać ją zarówno w postaci surowej, jak i po obróbce cieplnej w różnego rodzaju potrawach. Nadaje się do grillowania, duszenia, gotowania, pieczenia oraz smażenia czy marynowania. Popularna forma przygotowania papryki to faszerowanie, w którego przypadku mamy nieograniczoną możliwość kombinacji smakowych. Papryka bardzo dobrze współgra z mięsem mielonym, ryżem czy różnego rodzaju kaszami. Oprócz tego jest uzupełnieniem i nieodłącznym składnikiem innych dań, jak leczo czy gulasze. Występuje tam z dodatkiem pomidorów, cukinii, przecieru pomidorowego, przypraw, czosnku, cebuli oraz mięsa. Świeża papryka bardzo dobrze sprawdza się w przypadku kanapek, a także jako samodzielna przekąska. Jest też dodatkiem do różnego rodzaju sałatek i surówek oraz past kanapkowych. Z papryką można też gotować zupy (np. meksykańskie) lub przyrządzać kremy podawane z pieczywem czosnkowym bądź grzankami. Ostra papryczka chilli nadaje mięsnym potrawom pikantności. Suszona papryka może być sproszkowana i dodawana razem z innymi przyprawami.

Papryka trafiła do Europy z Peru podczas wyprawy Kolumba w 1493 r. W wielu krajach na początku uchodziła za roślinę trującą i znalazła zastosowanie jedynie ozdobne. Wyjątkiem były Węgry – tam papryka stała się podstawą kuchni, a dania takie jak gulasz i leczo rozsławiły to warzywo na cały świat.
Do Polski papryka została sprowadzona pod koniec XVII wieku. Uważana była za roślinę jedynie użyteczną do produkowania przypraw, przypisywano jej właściwości lecznicze. Hodowano ją głównie w ogrodach dworskich oraz przyklasztornych, a występujące wówczas odmiany były bardzo pikantne. Dopiero w XX wieku zaczęto traktować paprykę jako warzywo zawierające dużo wartości odżywczych. Pojawiły się odmiany o słodkim smaku, przystosowane do uprawy gruntowej, pod osłonami. Dopiero po sprowadzeniu do nas odmian bardziej odpornych na warunki środowiskowe pojawiły się plantacje otwarte.